Suriye’de savaş var. Bu savaş 2011’de başladı. Çok Suriyeli insan ülkeden gitti. Türkiye'de Suriyeli insanlar yaşıyor. Onlar kendi ülkelerine dönmek istiyor. Ama Suriye'de durum zor.
Türkiye'de 2,9 milyon Suriyeli var. Bu insanlar geçici koruma alıyor. Kayıt olmayan Suriyeliler de var.
Suriyeli insanlar Türkiye'de çalışıyor ve okula gidiyor. Suriye'de hayat zor. Elektrik ve su yok. İnsanlar geri dönmek için güven istiyor.
Bazı Suriyeliler dönmek istemiyor. Onlar Türkiye'de yaşamak istiyor. Çünkü Türkiye'de iş ve okul var.
Suriyeliler evlerine dönmek için güvenli bir ortam bekliyor. Şimdi Suriye'de bazı yerlerde çatışma var. Bu yüzden geri dönüş kolay değil.
Suriye’de durum düzelince insanlar belki döner. Ama bunun için beklemek lazım.
Suriye'de 2011 yılında başlayan iç savaş yüzünden milyonlarca Suriyeli ülkesini terk etti. Uzun yıllardır Türkiye'de yaşayan Suriyeliler, 61 yıllık Baas yönetiminin yıkılmasını büyük sevinçle karşıladı. İstanbul'dan Diyarbakır’a kadar Türkiye'nin birçok yerinde sokaklara çıkan Suriyeliler kutlama yaptı. Birçok insan ise, Suriyelilerin ülkelerine geri döneceği beklentisinde.
Suriyelilerin yakın zamanda ülkelerine dönmesi ne kadar mümkün? Güvenli geri dönüş nasıl sağlanmalı ve bu dönüşler ne kadar zaman alır?
İltica ve Göç Merkezi Başkanı Metin Çorabatır’a göre, Suriyelilerin yakın zamanda ülkelerine dönmesi zor. Siyasi istikrar ve güvenlik sorunları nedeniyle sivillerin hemen dönmesi mümkün değil. Çorabatır, "Suriye henüz istikrarlı değil. BM de geri dönüşleri teşvik etmiyor. İsrail bombardımanı başladı ve YPG’nin kontrolündeki bölgelerde çatışmalar var. Bu yüzden geri dönüş hemen olamaz" diyor.
Türkiye'deki Suriyelilerin sayısı: Türkiye'de 2,9 milyon kayıtlı Suriyeli var. Buna ek olarak, kayıtsız Suriyelilerin sayısının da yaklaşık 150-200 bin arasında olduğu tahmin ediliyor. Çorabatır, Suriyelilerin sayısının 10 milyona ulaştığı iddialarının doğru olmadığını belirtiyor.
Suriyelilerin güvenli geri dönüşü için ise, Suriye’de bir hükümetin kurulması şart. Adalet sisteminin yeniden inşa edilmesi gerektiğini söyleyen Çorabatır, "Yeni düzenin kurulmasında en önemli şey adalet sisteminin oluşturulması. Bu uzun sürebilir ama adalet olmadan normalleşme olmaz" diyor.
Suriyeliler ne diyor? Çorabatır, Suriyelilere geri dönüşleri ile ilgili soru sorduklarında endişelerini dile getirdiklerini belirtiyor. "Suriyeliler kaygı duyuyorlar ama belirsizliklerin yanında umut da var" diyor.
Suriye’de son durum: Çorabatır, Suriye’de bazı fırınların tekrar açıldığını söyledi. "Fırınlar uzun süredir kapalıydı ama yeniden açıldılar" dedi.
Geri dönmek isteyenler çoğunlukta mı? Çorabatır, bazı Suriyelilerin Türkiye'yi terk etmek istediğini söylüyor. Ancak çoğu Suriyelinin biraz daha bekleyip gitmeme kararı vereceğini belirtiyor. Çocuklarının okulu devam edenler, iş kuranlar var. Tüm bu nedenlerle geri dönüşün 2 yılı bulacağını düşünüyor.
Esad'ın yenilmesiyle muhalif grupların kendi aralarında çatışma yaşaması geri dönüşler için engel olabilir. ABD merkezli bir düşünce kuruluşundan güvenlik uzmanı, "Muhalif gruplar arasında çekişme olacaktır" diyor.
HTŞ, ABD destekli SDG ile görüşmeler yapıyor. Suriye'nin kuzey ve doğusunu kontrol eden Kürtlerle de "ortak bir gelecek" için diyaloğa hazır olduklarını açıkladılar.
HTŞ’nin uzlaşması gereken bir diğer grup ise Türkiye destekli Suriye Millî Ordusu (SMO). Geçmişte HTŞ ile çatışan SMO, Halep saldırısıyla başlayan yeni süreçte kısmen destek sağladı.
Türkiye, Rusya ve İran dışişleri bakanlarının Doha'da yaptığı görüşmede, "Esad devrildi, şimdi muhalifler arasında bölünmeler ortaya çıkabilir" dedi bir uzman.
Uzmanlar, Türkiye'nin HTŞ'ye destek verdiğinde hemfikir. Cumhurbaşkanı Erdoğan, "İdlib, Hama, Humus ve Şam’daki süreç kazasız belasız devam etsin" dedi. Öte yandan, SMO kaynakları kendilerini HTŞ'den ayrıştırıyor.
Suriye'de 2011 yılında başlayan iç savaş sonrasında milyonlarca Suriyeli ülkesini terk etmek zorunda kaldı. Türkiye'de uzun süredir yaşayan Suriyeliler, Suriye'deki Baas yönetiminin sona ermesini büyük bir sevinçle karşıladılar. Türkiye'nin birçok şehrinde de, Suriyeliler kutlamalar yaptı. Bununla birlikte, bazı insanlar Suriyelilerin ülkelerine geri döneceklerini umut ediyor.
Suriyelilerin yakın zamanda geri dönmesi ne kadar gerçekçi, güvenli bir geri dönüş nasıl sağlanmalı ve bunun için ne kadar süre gerekli? İltica ve Göç Merkezi (İGAM) Başkanı Metin Çorabatır, Suriyelilerin kısa vadede ülkelerine dönüş olasılığının çok düşük olduğunu belirtiyor. Çorabatır, hem siyasi istikrar hem de güvenlik sorunları nedeniyle sivillerin hemen dönemeyeceğini söylüyor ve bu durumu şu şekilde açıklıyor:
"Kısa sürede hızlı bir dönüş olması zor çünkü şu an Suriye'de istikrar sağlanmadı. Birleşmiş Milletler de geri dönüşü teşvik etmiyor. İsrail bombardımanları başladı. YPG kontrolündeki bölgelerde çatışmalar devam ediyor. Özellikle YPG kontrolündeki bölgelerden Türkiye'ye gelen Arap asıllı mülteciler geri dönemiyor. Ayrıca, HTŞ arasındaki birlik de belirsiz."
Türkiye'de yaklaşık 2,9 milyon kayıtlı Suriyeli bulunuyor ve bu sayı, uluslararası kurumlar tarafından da kabul ediliyor. Ancak, kayıt yaptıramayan Suriyelilerin sayısının 150-200 bin olduğunu tahmin ediliyor. Bazı iddialar, gerçekte Suriyelilerin sayısının 10 milyona ulaştığını öne sürse de, Çorabatır bu iddiaların doğru olmadığını söylüyor.
Güvenli geri dönüş sağlanması için Suriye'de bir hükümetin kurulması gerektiğini belirten Çorabatır, adalet sisteminin oluşturulmasının önemine vurgu yapıyor. "Adalet olmadan normalleşme olmaz. Eğer şu an iktidarı elinde tutan gruplar çatışmaz ve sözlerini tutarsa, toparlanma belirtileri en az bir yıl içinde başlayabilir" diyor.
Suriyelilere geri dönüşle ilgili sorular sorulduğunda, endişelerini dile getirdiklerini belirten Çorabatır, "Suriye'deki belirsizliklere rağmen istikrar sağlanacağına dair işaretler de var" diyor. Ancak, bu gelişmelerin gerçekçi olup olmadığını zaman gösterecek.
Suriye'deki mevcut durumla ilgili olarak, Çorabatır fırınların yeniden açıldığını belirtiyor, bu da olumlu bir gelişme olarak değerlendiriliyor. Bazı Suriyeliler, Türkiye'den ayrılmak istiyor ancak Çorabatır bu durumun çoğunlukta olmadığını söylüyor. "Orta direk dediğimiz mülteciler bir süre daha bekleyip karar verecekler."
Hatay'dan Suriye'ye giden Suriyelilerin amaçlarıyla ilgili de konuşan Çorabatır, "Bir kısmı sadece evlerinin durumunu görmek için gitti. Kritik nokta, bu kişilerin Türkiye'ye tekrar alınıp alınmayacağı. Çünkü ön keşif için gidiyorlar ve bu süreçte geri dönecek olanlar kesin kararlarını verecek" diyor.
Suriye'deki muhalif grupların kendi aralarındaki çatışma olasılığı, geri dönüşlerin önündeki ciddi bir engel olarak görülüyor. HTŞ, uluslararası toplumdan tanınma arayışında ve çeşitli gruplarla diyalog kurma çabasında. Türkiye ise HTŞ'ye zımni destek veriyor. Öte yandan, SMO kaynakları, kendilerini HTŞ'den ayrı konumlandırıyor.